1. Квотирование рабочих мест для трудоустройства инвалидов: Квота для приема на работу инвалидов - это количество рабочих мест, установленное в процентах от среднесписочной численности работников работодателя, для приема на работу инвалидов, которых работодатель обязан трудоустроить. Организациям, численность работников которых составляет более 100 человек, законодательством субъекта Российской Федерации устанавливается квота для приема на работу инвалидов в процентах к среднесписочной численности работников. Организациям, численность работников которых составляет более 100 человек, установлена квота для приема на работу инвалидов в размере 2 до 4 процентов к среднесписочной численности работников. Работодателям, численность которых составляет не менее чем 35 человек и не более чем 100 человек, законодательством субъекта Российской Федерации может устанавливаться квота для приема на работу инвалидов в размере не выше 3 процентов среднесписочной численности работников. Работодатели обязаны ежемесячно представлять органам службы занятости информацию о наличии вакантных рабочих мест (должностей), созданных или выделенных рабочих местах для трудоустройства инвалидов в соответствии с установленной квотой для приема на работу инвалидов, включая информацию о локальных нормативных актах, содержащих сведения о данных рабочих местах, выполнении квоты для приема на работу инвалидов. Трудоустройство инвалидов осуществляется с учетом индивидуальной программы реабилитации инвалида, выданной федеральным учреждением медико-социальной экспертизы, содержащей заключение о рекомендуемом характере и условиях труда. Форма индивидуальной программы реабилитации или абилитации инвалида утверждена приказом Министерства труда и социальной защиты Российской Федерации от 13 июня 2017 г. № 486н «Об утверждении порядка разработки и реализации индивидуальной программы реабилитации или абилитации инвалида, индивидуальной программы реабилитации или абилитации ребенка-инвалида, выдаваемых федеральными государственными учреждениями медико-социальной экспертизы, и их форм». Индивидуальная программа реабилитации инвалида является обязательной для исполнения организациями независимо от организационно-правовых форм и форм собственности. В случаях, предусмотренных Трудовым кодексом, другими федеральными законами и иными нормативными правовыми актами Российской Федерации, работодатель обязан: соблюдать установленные для инвалидов сокращенную продолжительность рабочего времени, ограничения на привлечение их к выполнению тяжелых работ, работ с вредными и (или) опасными условиями труда, к выполнению работ в ночное время, а также к сверхурочным работам, не привлекать их к работе в выходные и нерабочие праздничные дни, предоставлять отпуск без сохранения заработной платы до 60 календарных дней в году и т.п. 2. Резервирование рабочих мест для трудоустройства инвалидов: Резервирование рабочих мест для инвалидов - это установление организациям (численность которых свыше 30 человек) определенного количества рабочих мест (в размере не более 5 % по решению Минтрудсоцзащиты) по профессиям, наиболее подходящим для трудоустройства инвалидов, и/или определенного количества рабочих мест для трудоустройства граждан, особо нуждающихся в социальной защите, в процентах от среднесписочной численности работников организации. При резервировании можно использовать постановление Министерства труда и социальной защиты Российской Федерации от 08.09.1993 №150 "О перечне приоритетных профессий рабочих и служащих, овладение которыми дает инвалидам наибольшую возможность быть конкурентоспособными на региональных рынках труда", а также запрашивать в центре занятости населения информацию о потребности в трудоустройстве инвалидов. 3. Создание специальных рабочих мест для трудоустройства инвалидов: Специальное рабочее место для трудоустройства инвалида - это рабочее место, требующее дополнительных мер по организации труда, включая адаптацию основного и вспомогательного оборудования, технического и организационного оснащения, дополнительного оснащения и обеспечения техническими приспособлениями с учетом индивидуальных возможностей инвалида. 4. Осуществление надзора и контроля за приемом на работу инвалидов в пределах установленной квоты: Контроль за приемом на работу инвалидов в пределах установленной квоты с правом проведения проверок, выдачи обязательных для исполнения предписаний и составления протоколов об административных правонарушениях осуществляет Министерство труда и социальной защиты Республики Татарстан. За неисполнение работодателем обязанности по созданию или выделению рабочих мест для трудоустройства инвалидов в соответствии с установленной квотой для приема на работу инвалидов, а также отказ работодателя в приеме на работу инвалида в пределах установленной квоты предусмотрена административная ответственность в виде наложения административного штрафа (к административной ответственности может быть привлечено не учреждение, а должностное лицо, в связи с ненадлежащим исполнением своих служебных обязанностей) в размере от пяти до десяти тысяч рублей (ст. 5.42 Кодекса Российской Федерации об административных правонарушениях). В случае непредставления или несвоевременного представления работодателем сведений о квотировании, резервировании рабочих мест для трудоустройства инвалидов, создании специального рабочего места для трудоустройства инвалидов предусмотрена административная ответственность в виде предупреждения или наложения административного штрафа на должностных лиц - от трехсот до пятисот рублей, на юридических лиц - от трех тысяч до пяти тысяч рублей (ст. 19.7 Кодекса Российской Федерации об административных правонарушениях). В соответствии с п.п. 2 п.1 ст.6 Закона РТ от 24.07.2006г № 60 ЗРТ «О квотировании и резервировании рабочих мест для инвалидов и граждан, особо нуждающихся в социальной защите», работодатели имеют право трудоустраивать инвалидов и граждан, особо нуждающихся в социальной защите, на арендованные у других работодателей рабочие места в счет установленной квоты, минимального количества специальных рабочих мест и количества резервируемых мест для инвалидов. Из вышеизложенного следует, что выделение, в случае необходимости создания рабочих мест для трудоустройства инвалидов и граждан, особо нуждающихся в социальной защите, в соответствии с решениями об установлении квот является не правом, а обязанностью работодателя.

1. Инвалидларны эшкә урнаштыру өчен эш урыннары квоталау: Инвалидларны эшкә алу өчен Квота-эш бирүче хезмәткәрләренең уртача саныннан процентларда билгеләнгән эш урыннары саны. Хезмәткәрләре саны 100 дән артык булган оешмаларга Россия Федерациясе субъекты законнары белән инвалидларны эшкә алу өчен хезмәткәрләр санының уртача процентларында квота билгеләнә. 100дән артык кеше эшләгән оешмаларга инвалидларны эшкә алу өчен квота билгеләнгән. 35 кешедән дә ким булмаган һәм 100 кешедән дә артмаган эш бирүчеләргә Россия Федерациясе субъекты законнары белән инвалидларны эшкә алу өчен хезмәткәрләр санының уртача саныннан 3 проценттан да артмаган күләмдә квота билгеләнә ала. Эш бирүчеләр ай саен мәшгульлек хезмәте органнарына инвалидларны эшкә урнаштыру өчен билгеләнгән квота нигезендә вакантлы эш урыннары (вазыйфалары), шул исәптән әлеге эш урыннары турында мәгълүмат булган локаль норматив актлар, инвалидларны эшкә алу өчен квота үтәлеше турында мәгълүмат бирергә тиеш. Инвалидларны эшкә урнаштыру инвалидны тернәкләндерүнең Федераль медик-социаль экспертиза учреждениесе тарафыннан бирелгән, тәкъдим ителгән характер һәм хезмәт шартлары турында бәяләмә булган индивидуаль программасын исәпкә алып гамәлгә ашырыла. Инвалидны реабилитацияләүнең яки абилитацияләүнең индивидуаль программасы формасы «инвалидны реабилитацияләүнең яки абилитацияләүнең индивидуаль программасын, федераль дәүләт учреждениеләре тарафыннан медик-социаль экспертиза бирелә торган инвалид баланы реабилитацияләүнең яки абилитацияләүнең индивидуаль программасын һәм аларның формаларын эшләү һәм гамәлгә ашыру тәртибен раслау турында»Россия Федерациясе Хезмәт һәм социаль яклау министрлыгының 2017 елның 13 июнендәге 486н номерлы боерыгы белән расланган. Инвалидны реабилитацияләүнең индивидуаль программасы оештыру-хокукый формаларына һәм милек рәвешләренә бәйсез рәвештә, оешмалар тарафыннан үтәлергә тиеш. Хезмәт Кодексында, башка федераль законнарда һәм Россия Федерациясенең башка норматив хокукый актларында каралган очракларда, Эш бирүче түбәндәгеләргә бурычлы: инвалидлар өчен эш вакытының кыскартылган озынлыгын, аларны авыр эшләрне башкаруга, зарарлы һәм (яки) куркыныч хезмәт шартлары белән эшләргә җәлеп итүгә, төнге вакытта, шулай ук дәрестән тыш эшләргә җәлеп итүгә, аларны ял һәм эш көне булмаган бәйрәм көннәрендә эшләүгә җәлеп итмәскә, хезмәт хакын елына 60 календарь көнгә кадәр саклап калмыйча ял итәргә һ. б. 2. Инвалидларны эшкә урнаштыру өчен эш урыннарын резервлау: Инвалидлар өчен эш урыннарын резервлау-инвалидларны эшкә урнаштыру өчен иң туры килә торган һөнәрләр буенча оешмаларга (аларның саны 30 кешедән артык) билгеле бер күләмдә эш урыннары билгеләү (Хезмәт министрлыгы карары буенча 5% тан артмаган күләмдә) һәм социаль яклауга аеруча мохтаҗ гражданнарны эшкә урнаштыру өчен билгеле бер күләмдә эш урыннары оешма хезмәткәрләренең уртача исемлек саныннан процентларда билгеләү. Резервта катнашканда Россия Федерациясе Хезмәт һәм социаль яклау министрлыгының "эшче һәм хезмәткәрләрнең өстенлекле һөнәрләре исемлеге турында" гы 1993 ел, 8 сентябрь, 150 нче карарын кулланырга, шулай ук халыкны эш белән тәэмин итү үзәгендә инвалидларны эшкә урнаштыру турында мәгълүмат соратып алырга мөмкин. 3. Инвалидларны эшкә урнаштыру өчен махсус эш урыннары булдыру: Инвалидны эшкә урнаштыру өчен махсус эш урыны - ул төп һәм ярдәмче җиһазларны адаптацияләү, техник һәм оештыру җиһазларын, инвалидның шәхси мөмкинлекләрен исәпкә алып, өстәмә җиһазлар белән тәэмин итү буенча өстәмә чаралар таләп итә торган эш урыны. 4. Инвалидларны билгеләнгән квота чикләрендә эшкә кабул итүне күзәтүне һәм тикшереп торуны гамәлгә ашыру: Татарстан Республикасы Хезмәт, халыкны эш белән тәэмин итү һәм социаль яклау министрлыгы тикшерүләр үткәрү, үтәү өчен мәҗбүри булган күрсәтмәләрне бирү һәм административ хокук бозулар турында беркетмәләр төзү хокукы белән инвалидларны билгеләнгән квота чикләрендә эшкә алуны тикшереп тора. Эш бирүче тарафыннан инвалидларны эшкә урнаштыру өчен билгеләнгән квота нигезендә эш урыннары булдыру яки бүлеп бирү бурычын үтәмәгән, шулай ук эш бирүченең билгеләнгән квота кысаларында инвалидны эшкә алудан баш тартуы өчен административ штраф салу рәвешендә административ җаваплылык каралган (административ җаваплылыкка учреждение түгел, ә вазифаи зат, хезмәт вазыйфаларын тиешенчә үтәмәүгә бәйле рәвештә). 5.42 статьясына үзгәрешләр кертү хакында) хупларга. Эш бирүче тарафыннан инвалидларны эшкә урнаштыру өчен эш урыннары квоталау, резервлау, инвалидларны эшкә урнаштыру өчен махсус эш урыны булдыру турында белешмәләр тапшырмаган яки вакытында тапшырмаган очракта вазыйфаи затларга - өч йөз сумнан биш йөз сумга кадәр, юридик затларга өч меңнән биш мең сумга кадәр административ штраф салу рәвешендә административ җаваплылык каралган (административ хокук бозулар турында Россия Федерациясе Кодексының 19.7 ст.). «Инвалидлар һәм социаль яклауга аеруча мохтаҗ гражданнар өчен эш урыннары квоталау һәм резервлау турында» 24.07.2006 ел, № 60 ТР Законының 6 статьясындагы 1 пунктының 2 пункты нигезендә, эш бирүчеләр инвалидларны һәм социаль яклауга аеруча мохтаҗ гражданнарны башка эш бирүчеләрдә билгеләнгән квота, махсус эш урыннары саны һәм инвалидлар өчен резервлана торган урыннар саны исәбенә арендаланган эш урыннарына урнаштырырга хокуклы. Югарыда бәян ителгәннәрдән күренгәнчә, инвалидларны һәм социаль яклауга аеруча мохтаҗ гражданнарны эшкә урнаштыру өчен эш урыннары булдыру кирәк булган очракта, квоталар билгеләү турындагы карарлар нигезендә, эш бирүченең хокукы түгел, ә бурычы булып тора.